روز چهارشنبه وزارت آموزش و پرورش با همکاری وزارت‌های توسعه روستاها، بهداشت و نهادهایی چون یونیسف و کمیته سوئد برای افغانستان، مراسمی  برای روز بهداشت فردی قاعدگی دختران برگزار کرد. در میان بحث‌های سیاسی، به‌ویژه بحث انتخابات و گفتگوهای صلح، پرداختن به مساله بهداشت دوران قاعد‌گی، که هنوز در افغانستان به‌عنوان یک تابوی اجتماعی و نوعی شرم برای زنان و دختران محسوب می‌شود، خودش یک حرکت پیشرو و خوب است. به‌همین خاطر در این برنامه شرکت کردم. ولی وقتی شنیدم که معاون وزارت بهداشت و مسئول سازمان یونیسف در افغانستان گفت که ۷۰ درصد دختران از ترس قاعد‌گی حاضر نیستند در طول این دوران حمام کنند، آن‌وقت متوجه شدم که هنوز جامعه افغانی از ساده‌ترین مسایل طبی و فرایند طبیعی بدن‌شان آگاهی ندارد.

برای درک بهتر از وضعیت سراغ دوستان فیس‌بوکی‌ام (خانم ها) رفتم و تجربه‌های آنان را از نخستین عادت ماهانه آنان پرسیدم. کار دشواری بود. حتی روشنفکرترین خانم‌ها هم به سادگی حاضر نمی‌شدند تا تجربه اول دوره قاعد‌گی خود را با من در میان بگذارند. با این حال گفتگو با چند تن از آنان دور نمای تقریبا روشنی را از آنچه در نخستین بار با آن برخورد کرده‌اند به نمایش گذاشت.

v3-rupikaur.jpg

عکس از روپی کور

تقریبا اکثریت دخترانی که در افغانستان بار اول با پدیده قاعد‌گی رو به رو می‌شوند، درک درستی از آنچه واقع شده است ندارند. به‌همین دلیل بیشترشان دچار ترس و اضطراب بیش از حد می‌شوند. یکی از خانم‌ها روایت می‌کرد که نخستین بار که شاهد خون ریزی عادت ماهانه بود، فکر کرد که بخشی از بدنش پاره شده که خون می‌آید. او با فریاد و فغان به سوی خانه می‌دود و به مادرش می‌گوید (جن‌ها جان مرا پاره کردند) و آرام نمی‌گیرد. تا سرانجام مادرش بعد از متوجه شدن از این که خون‌ریزی از کدام نقطه بدنش است، به او مژده بالغ شدن و وارد شدن به مرحله جدیدی از زندگی را می‌دهد. اما همه‌  دختران در افغانستان با این موهبت رو به رو نیستند. در غرب افغانستان، به‌ویژه در شهر هرات، رسم جالبی وجود دارد. زمانی که مادری متوجه می‌شود دخترش پریود شده، سیلی محکمی به صورت دخترش می‌زند. مشخص نیست که این سیلی به چه دلیل زده می‌شود. حتی مادران خود نیز نمی‌دانند چرا این کار را می‌کنند. تنها جوابی که دارند این است که مادر ما نیز با ما چنین برخوردی داشته است. اما تاثیرات روانی که این سیلی بر روح و روان دختر می‌گذارد، بسیار وحشتناک است. دختر فکر می‌کند، عادت ماهانه بدترین واقعه‌ای است که در زندگی‌اش رخ داده و پس از آن تلاش می‌کند تا آن را از همه کس پنهان کند. و شاید خواست مادران هم چنین باشد که پریود نباید هیچ‌گاه آشکار شود. خانم‌ها روایت‌های متفاوت دیگری نیز در این رابطه داشته‌اند. از جمله تعدادی از خانم‌ها گفتند که آنان ماه‌های متوالی از خانواده‌شان مساله عادت ماهانه خود را پنهان کرده‌اند. تا این که به نحوی خانواده از این مساله خبر شده‌اند. این پنهان کاری که با خود عدم توجه به بهداشت را نیز به همراه داشته است، باعث ایجاد مشکلات جسمانی فراونی برای آنان در سال‌های بعد شده است.

برخورد مردان با قاعد‌گی زنان

مشکل پریود تنها به اولین بار یا دوران مجردی دخترها ختم نمی‌شود. برای بخشی از زنان پریود همیشه به‌عنوان یک چالش مطرح است. تعدادی از خانم‌ها در دوران پریود حتی با برخورد سرد و گاه همراه با انزجار شوهر رو به رو شده‌اند. خانمی می‌گفت که شوهرش در دوران قاعدگی با وی در یک بستر نمی‌خوابد. یا حتی خانم‌هایی هستند که شوهران‌شان در دوران قاعدگی نیز با آنان همبستر می‌شوند.

در چنین اوضاعی طبیعی است که ۷۰ درصد از دختران از بهداشت دوران قاعد‌گی خبر نداشته باشند. در روستاهای افغانستان، نوار بهداشتی یک چیز ناشناخته و غیر قابل اعتمادی است. خانم‌ها از پارچه برای جلوگیری از خون ریزی استفاده می‌کنند که هرگز بهداشتی نیست و بارها و بارها استفاده شده‌اند. به همین دلیل میزان مشکلات مربوط به اندام‌های تناسلی‌شان نسبت به شهرها بیشتر است.

شاید تجلیل از روز بهداشت فردی دوران عادت ماهانه دختران بتواند تا حدی مشکلات را حل کند. چنانچه وزیر توسعه روستاهای افغانستان در مراسم تجلیل از این روز گفت که آنان توانستند برای ۸۵ هزار زن در روستاها کارگاه‌های آموزشی بهداشت فردی را برگزار کنند و هر کدام از این خانم‌ها نیز بین ۱۰ تا ۱۵ خانم دیگر را آموزش داد. اما هنوز هم پریود و مسایل مربوط به زناشویی در افغانستان به‌عنوان یک تابوی شکسته نشده مطرح است.